Kiến trúc cổ đại phương Đông có gì đặc sắc? (Khám phá)

Khám phá những đặc trưng cơ bản của kiến trúc cổ đại phương Đông, đồng thời tìm hiểu các công trình kiến trúc nổi bật nhất lúc bấy giờ.

Nếu phân loại công trình kiến trúc theo nền văn minh thì chúng ta có công trình kiến trúc phương Đông và công trình kiến trúc phương Tây. Trong đó, kiến trúc phương Tây được biết đến với các công trình nguy nga, tráng lệ; còn kiến trúc phương Đông lại nổi bật với các công trình đồ sộ về quy mô, thiết kế độc đáo và đồng thời mang nặng ý nghĩa về văn hóa, tôn giáo.

Theo thời gian, kiến trúc của cả phương Tây lẫn phương Đông đều có sự thay đổi, giao lưu, học hỏi từ bên ngoài. Tuy nhiên, đối với kiến trúc cổ đại thì tại đó mọi nét đặc trưng đều được giữ trọn vẹn. Bài viết dưới đây là các thông tin về kiến trúc phương Đông cổ đại.

Phương Đông gồm các quốc gia nào?

Phương Đông là cụm từ dùng để chỉ một nhóm các dân tộc có mối quan hệ mật thiết với nhau về ngôn ngữ, lịch sử, văn hóa và nguồn gốc. Hiện có nhiều định nghĩa khác nhau về phương Đông, tuy nhiên theo định nghĩa chính thống thì phương Đông là vùng đất của những nền văn minh châu thổ (hình thành và phát triển trên lưu vực các con sông).

Về giới hạn phạm vi, hiểu theo nghĩa hẹp thì phương Đông gồm các quốc gia: CHDCND Triều Tiên, Đại Hàn Dân Quốc, Nhật Bản, Tân Gia Ba (Singapore), Trung Quốc và Việt Nam. Tuy nhiên nếu xét theo nghĩa rộng thì phương Đông bao gồm: Afghanistan, Ấn Độ, Balochistan (thuộc Nam Á), Cambodia, Đại Hàn Dân Quốc, Đài Loan, Hương Cảng, Indonesia, Lào, Malaysia, Mãn Châu, Mông Cổ, Myanmar, Nhật Bản, Pakistan, Philippines, Sri Lanka, Tân Cương, Tân Gia Ba (Singapore), Tây Tạng (Tibet), Thái Lan, Trung Hoa đại lục, Việt Nam.

Đặc trưng trong kiến trúc của các quốc gia cổ đại phương Đông

Kiến trúc cổ đại phương Đông xuất hiện vào khoảng 8000 năm TCN tại Lưỡng Hà - cái nôi của kiến trúc nhân loại.

Mặc dù gọi chung là kiến trúc cổ đại phương Đông, tuy nhiên mỗi quốc gia lại có những đặc trưng riêng biệt, ví dụ như kiến trúc Việt Nam, kiến trúc Thái Lan, kiến trúc cố Trung Quốc, kiến trúc Lào, kiến trúc Campuchia,...

Điểm chung của các kiến trúc cổ ở phương Đông được cho là:

• Biểu tượng cho quá trình xây dựng - phát triển của các quốc gia.
• Thể hiện rõ quyền lực của tầng lớp vua chúa, sức mạnh của bộ máy cai trị nhà nước.
• Chịu sự ảnh hưởng sâu sắc của văn hóa, tôn giáo.
• Là kết quả sáng tạo của con người, thể hiện sức mạnh trong lao động của người phương Đông.
• Sử dụng vật liệu xây dựng chính là gạch, bùn dạng hình lồi.
• Các công trình đều có sự đồ sộ về quy mô, thiết kế theo hình tháp, chóp nhọn.

Các công trình kiến trúc cổ đại phương Đông nổi bật nhất

Hiện nay, có rất nhiều các công trình kiến trúc cổ đại tại phương Đông. Nhưng các công trình dưới đây được xem là nổi bật nhất (về thời gian xây dựng, về quy mô, thiết kế, thế giới công nhận...) và đặc biệt còn tồn tại cho đến ngày nay, trở thành biểu tượng quốc gia và điểm đến hấp dẫn du khách trên cả nước.

Vạn Lý Trường Thành (Trung Quốc)

Vạn Lý Trường Thành được xây dựng từ thế kỷ 5 TCN đến thế kỷ 16. Đây là bức tường dài vạn dặm kéo dài từ Đông sang Tây (dài 21.196 km, cao trung bình 7m, mặt trên của trường thành rộng trung bình 5-6m), được xây dựng bằng đất và đá. Mục đích của công trình là để bảo vệ Trung Hoa tránh khỏi cuộc tấn công của kẻ thù, đồng thời kiểm soát biên giới và kiểm soát xuất nhập cảnh.

Năm 1987, Vạn Lý Trường Thành được UNESCO công nhận là Di sản thế giới.

Tử Cấm Thành (Trung Quốc)

Tử Cấm Thành được xây dựng từ năm 1506 đến năm 1420 trên tổng diện tích đất 720.000 m2. Đây là khu phức hợp cung điện thuộc Bắc Kinh, Trung Quốc, gồm 980 tòa nhà, 9.999 phòng, là nơi ở của các Hoàng đế và gia đình, đồng thời là trung tâm nghi lễ và chính trị của chính phủ Trung Quốc lúc bấy giờ.

Công trình nói lên sự xa hoa về nơi ở của Hoàng đế, đồng thời thể hiện rõ kiến trúc đặc trưng của Trung Quốc. Năm 1987, công trình được UNESCO công nhận là Di sản thế giới.

Cung điện Potala (Tây Tạng)

Cung điện Potala từng là nơi ở của các đời Đạt-lai Lạt-ma, được xây dựng vào năm 1645. Công trình được xây dựng ở độ cao 3.700m so với mực nước biển, có kích thước 400m chiều Đông - Tây và 350m chiều Bắc - Nam. Toàn bộ cung điện có 13 tầng, hơn 1.000 phòng, 10.0000 đền thờ và 200.000 bức tượng.

Năm 1994, công trình được UNESCO công nhận là Di sản thế giới.

Cung điện Changdeok (Hàn Quốc)

Cung điện Changdeok được các vua nhà Triều Tiên xây dựng vào năm 1392 - 1897 trên tổng diện tích 57,9 ha. Cấu trúc chính của cung điện gồm có Đôn Hóa môn, Cầu Cẩm Xuyên và Nhân Chính điện, Hi Chính đường, Địa Tạo điện, Bí uyển. Đặc điểm nổi bật của cung điện là việc xây dựng ít làm ảnh hưởng đến môi trường tự nhiên, thiết kế công trình hài hòa với thiên nhiên nhất có thể.

Năm 1997, cung điện Changdeok được công nhận là Di sản văn hóa thế giới.

Chùa Shwezigon (Myanmar)

Chùa Shwezigon hay còn gọi là Chùa Vàng - một ngôi chùa linh thiêng bậc nhất tại Myanmar. Các nhà khảo cổ học cho rằng, chùa được xây dựng lần đầu vào thế kỷ 6 đến thể kỷ 10 tại đồi Singuttara - nơi có thể quan sát được cả thành phố Yangon.

Chùa là nơi lưu giữ báu vật liên quan tới Phật giáo, đó là 8 sợi tóc của Phật Thích Ca Mâu Ni. Ngoài ra, điểm nhấn của chùa còn ở Stupa dát vàng với chiều cao 98m, trên đỉnh nạm 5448 viên kim cương, 2317 viên hồng ngọc và trên đỉnh gắn viên kim cương 75 cara.

Kinh đô Ayutthaya (Thái Lan)

Kinh đô Ayutthaya được xây dựng vào năm 1350 bởi vua U-thong, sau đó trải qua 33 đời vua thay nhau trị vì và xây dựng Ayutthaya. Đây là công trình mang đậm chất kiến trúc Thái Lan, từ pho tượng, bức tường, ngọn tháp, ngôi đền cho đến màu sắc, thiết kế, vật liệu đều toát lên dấu ấn của xứ chùa vàng.

Công trình rộng 289 ha này được UNESCO công nhận là Di sản thế giới vào năm 1991.

Đền Angkor Wat (Campuchia)

Angkor Wat là một quần thể đền đại tại Campuchia, đồng thời là di tích tôn giáo rộng nhất thế giới với diện tích 162,6 ha. Công trình được xây dựng vào đầu thế kỷ XII, dưới sự chỉ đạo của vua Khmer Suryavarman II nhằm mục đích thờ thần Vishnu.

Công trình được thiết kế theo phong cách kiến trúc Khmer với sự kết hợp của 2 nét cơ bản là kiến trúc đền núi với những dãy hành lang dài, nhỏ và hẹp.

Đền Taj Mahal (Ấn Độ)

Đền Taj Mahal thực chất là một lăng mộ tại Agra, Ấn Độ do Hoàng đế Mogul ra lệnh xây cho người vợ của mình. Công trình được xây dựng từ năm 1631 đến năm 1653.

Taj Mahal được xem là hình mẫu lý tưởng nhất của kiến trúc Mogul - một phong cách tổng hợp của các phong cách đến từ Ba Tư, Thổ Nhĩ Kỳ, Hồi giáo và Ấn Độ.

Năm 1983, công trình được lọt vào danh sách các Địa điểm Di sản thế giới của UNESCO.

Lâu đài Himeji (Nhật Bản)

Lâu đài Himeji là một tòa thành cổ ở Tp. Himeji, tỉnh Hyōgo, Nhật Bản. Được xây dựng vào năm 1346, trở thành kiến trúc tiêu biểu cho các thành quách thời cận đại của đất nước Nhật Bản.

Himeji nằm ở trung tâm thành phố, trên đỉnh của ngọn đồi Himeyama có độ cao 45,6m so với mực nước biển. Công trình bao gồm 83 tòa nhà gồm nhà kho, cổng, hành lang và tháp pháo.

Himeji là tòa thành lớn nhất ở Nhật Bản với tổng diện tích 233ha. Tính từ Đông sang Tây, công trình dài 950 - 1600m. Tính từ Bắc xuống Nam, công trình dài 900 - 1700m.

Năm 1993, Himeji được UNESCO công nhận là Di sản thế giới.

Đền Borobudur (Indonesia)

Đền Borobudur được xây dựng vào thế kỷ 9 dưới triều đại Sailendra và trải qua nhiều đợt trùng tư sau này. Công trình tọa lạc trên đỉnh đồi, phải trèo hơn 15m mới tới nền đền. Cấu trúc gồm 12 nền lộ thiên to - nhỏ, vuông - tròn chồng lên nhau.

Ngôi đền có 9 tầng, trang trí bằng 2672 tấm phù điêu chạm khắc nổi và 504 pho tượng phật. Hiện, Borobudur được xem là một trong những ngôi đền và di tích Phật giáo lớn nhất thế giới.

Tu viện Paro Taktsang (Bhutan)

Paro Taktsang là một ngôi đền nổi tiếng của Phật giáo Tây Tạng Kim cương thừa, dùng để thờ Đức Padmasambhava. Được xây dựng vào năm 1692, ngôi đền nằm cheo leo bên vách đá thung lũng Paro thuộc dãy Himalaya của Bhutan có độ cao 3.120m. Quần thể tu viện gồm có 4 ngôi điện chính và những khu nhà ở cho dân được xây dựng vào các vách đá, hang động.

Hiện nay, Paro Taktsang không chỉ là địa điểm tôn giáo linh thiêng của người dân Bhutan, mà đây còn là điểm đến hấp dẫn của các tín đồ Phật giáo trên thế giới.

Tổng kết

Nếu là thời cổ đại, kiến trúc phương Đông và phương Tây có sự khác biệt rất rõ ràng. Thì theo thời gian, sự giao lưu và kết nối giữa các quốc gia trên thế giới đã khiến cho kiến trúc ít nhiều cũng đã có sự thay đổi. Ngoại trừ các công trình kiến trúc cổ đại thì đa số các công trình hiện nay đang có sự học hỏi từ các phong cách kiến trúc khác trên thế giới. Ví dụ ở Việt Nam, ngoài nhà ngói, nhà cấp 4, nhà 3 gian, nhà ống,... truyền thống thì ngày nay xuất hiện phổ biến các kiểu nhà như: nhà kiểu Mỹ, nhà Nhật, nhà ống kiểu Pháp,...

Hội nhập kiến trúc được xem là việc tiếp thu những tinh hoa để mang đến những công trình với chất lượng tuyệt vời hơn, tính thẩm mỹ cao hơn và đáp ứng được nhu cầu ngày càng cao của con người hiện đại. Tuy nhiên hội nhập chứ không phải đổi mới hoàn toàn, vẫn phải giữ gìn bản sắc độc đáo của kiến trúc dân tộc mình - đó là kiến trúc văn hóa cổ đại phương Đông.

Xem thêm:

• Top các công trình kiến trúc nổi tiếng ở Việt Nam
• Top 12 ngôi biệt thự đẹp nhất thế giới khiến bạn choáng ngợp
• Khám phá những ngôi biệt thự đẹp nhất Việt Nam (Mới nhất)